Uzun süre yatağa bağımlı kalan yaşlılarda sıkça görülen yatak yaralarının önemine değinen Plastik ve Rekonstrüktif Cerrah Op. Dr. Ercan Cihandide ve Yara Bakım Koordinatörü Deniz Yahcı, yaz aylarında özellikle artan yara vakalarına karşın dikkat edilmesi gereken önemli noktaları aktardılar.
Yatak yarası nedir?
Yatak yaralarına bası yarası ya da dekübütüs ülseri de dendiğini belirten Yahcı, kemik çıkıntılarının bulunduğu yerlerde sürekli yatmaya bağlı olarak basınç ya da sürtünmelere bağlı olarak deride ya da deri altı dokularda meydana gelen hasarlar olarak adlandırıldığını ifade etti.
Yatak yaralarının oluşma faktörlerinin hasta ve çevreye bağlı olduğunu anlatan Deniz Yahcı;
Hastaya bağlı faktörleri
-Hareket azlığı/hareketsizlik
-Kas aktivite kaybı
-Yetersiz ve dengesiz beslenme
-İdrar veya dışkı tutama
-Yetersiz sıvı alımı
-Yaş
-Duygusal algılama bozuklukları
-Aşırı kilo yada çok zayıf olma
Çevreye bağlı faktörleri ise;
-Basınç
-Isı
-Nem (cildin ıslak kalması)
-Temizlik eksikliği
-Bakım ve davranış hataları (yatma ve oturma pozisyonunun yanlış olması)
-Sürtünme
-Yırtılma
-Yardımcı malzemeler olarak sıraladı.
Yatak yaralarını anlamada bu ön belirtilere dikkat edin!
Yatağa bağlı hastalarda ortaya çıkan yatak yaralarının ön belirtileri arasında cilt rengi ve yapısında değişiklikler meydana geldiğini söyleyen Deniz Yahcı, bu yaraların ana belirtileri arasında ise ciltte üzerine parmağımız ile basınç uyguladığımızda solmayan, kırmızılı devam eden bir kızarıklık, morarma ya da siyahlık olduğunu belirtti.
Yara Bakım Koordinatörü Deniz Yahcı, yatak yaralarında henüz cilt bütünlüğü bozulmamış ve ciltte açılmalar vs başlamamamış ise hastaya iki saatte bir pozisyon vererek, basınç azaltıcı destek ürünler kullanarak yara tedavilerinin mümkün olduğunu da sözlerine ekledi. Ayrıca cilt bütünlüğünü koruyan, destekleyen krem ve özel bakım ürünlerinin kullanarak daha büyük yaralar oluşmasının da engellenebileceğinin altını çizdi.
Yaz aylarında artan yatak yaralarına karşın alınacak önlemler
Hareketliliğin sağlanması
Özellikle yaz aylarında artan yatak yaralarında, hastanın hareketliliğinin sağlanmasının eklem sertliklerinin oluşmasında, kas kaybının önlenmesi ve kan dolaşımının arttırılması açısından son derece önemli olduğunu vurguladı.
Pozisyon değiştirme
Deniz Yahcı, yatak yaralarında ise pozisyon değiştirmenin öncelikli olarak kalça ve topuk gibi riskli bölgelerde basının azaltılması için hastanın pozisyonunun düzenli olarak değiştirilmesi gerektiğinin de altını çizdi.
Cilt bakımı
Yaz aylarında hastanın terleyerek cildin fazla nem ve ıslak kalmasının önlenmesi gerektiğine değinen Yahcı, cilt bakımının önemsenmesi gerektiğini belirtti.
Yatak yaralarında tedavi yöntemleri
Yatak yaralarının tedavisinde bir ya da birçok kombine tedavi yöntemi kullanıldığını belirten Deniz Yahcı, bu yöntemlerin yaraya ve hastaya göre değiştiğini söyledi. Negatif basınç, modern yara bakım ürünleri ve kök hücre tedavisinin ise bunlardan birkaçı olduğuna değindi.
Deniz Yahcı, özellikle yatak yaralarında yara üzerinde kötü kokulu, canlılığını yitirmiş nekrotik dokular ya da tamamen siyahlaşmış ve sertleşmiş ölü dokular varsa cerrahi yöntem ile yaraların temizlenmesi gerektiğine dikkat çekti.
Plastik ve Rekonstrüktif Cerrah Op. Dr. Ercan Cihandide ise, Evre 4 gibi ileri derecede olan yatak yaralarının temel olarak tedavisinin cerrahi olduğunu belirtti. Ancak belirli bir hasta grubunun ise uzun süreli bir ameliyatı kaldıramayacak derecede genel durum bozukluğu olmasından dolayı ameliyatı tercih edemediklerini söyledi. Bu durumlarda ise hastanın kendi yağ hücrelerinden elde edilmiş kök hücrelerin ,entegre edildiği alternatif bir tedavi yöntemi olan fibrin matriks yöntemini kullandıklarını açıkladı.
İleri derecede bası yarası olan hastalar için uygulanan tedavi yöntemlerinden birinin kök hücre tedavisi olduğuna dikkat çeken Op. Dr. Ercan Cihandide, bu tedavinin esas amacının kemiği açıkta olan ve cerrahi tedavi uygulayamadıkları hastalarda, kemiğin üstünü hastanının kendi dokusuyla, kök hücre yardımıyla kapatmak ve mevcut yaranın cebini bir nebze olsun küçültmek olduğunu belirtti.
Yatak yaralarında beslenmenin önemi
Yatak yaralarında iyileşme faktörlerinden beslenmenin önemine değinen Deniz Yahcı, yetersiz beslenme yani protein, albümin eksikliği ve yetersiz sıvı alımı sonucunda yara iyileşmesinin olumsuz şekilde etkilendiğini belirtti. Yetersiz sıvı alımı sonucu kan volümünde düşüklük olduğunu söyleyen Yahcı, düşük kan volümünün yara iyileşmesi için gereken oksijen, besin öğeleri ve immün hücrelerinin hasarlı dokuya taşınmasında yetersiz kaldığını açıkladı.
Yatak yaralarında nasıl bir yatak tercih edilmeli?
Yatak yaralarında havalı yatakların basıncı önlemek ve azaltmak için kullanılan en önemli destek ürünü olduğunu belirten Yahcı, kendinden pozisyon veren, küp küp basınç noktalarına göre hava boşaltılmasını sağlayan yatakların ise en çok kullanılanlar arasında olduğunu söyledi. Yatak yaralarında kullanılmasını önermediği yatak tipini ise baklava dilimli içinde hava akımı sabit olan üstü muşamba yatak modelleri olarak belirtti.
Yatak yaralarında her hasta için tedavi sürelerinin aynı olmadığını açıklayan Deniz Yahcı, sürenin hastanın kilosuna, beslenme düzenine, vitamin, mineral değerlerindeki dengelere ve bakım şartlarına göre değiştiğini anlattı.
Diyabet hastalarının ise özellikle beslenme konusunda daha dikkatli olması gerektiğini çünkü hastaların şekerlerindeki dengesizlik ve yüksek değerlerin çıkmasından dolayı yara iyileşme sürelerinin geciktiğini sözlerine ekledi.