Karaciğerin en sık görülen kötü huylu primer tümörü olup dünyada tüm kanserler içinde % 6’lik bir oranla 5. en sık görülen tümördür.
Dünyada her yıl 500.000 ila 1 milyon kişide HCC ortaya çıkar.
Erkeklerde daha sıktır.
HCC nedenleri nelerdir?
Bazı hastalarda neden HCC geliştiği ve bazılarında gelişmediği sorusunun basit bir cevabı maalesef yoktur. Siroz, genetik ve hormonal faktörler, ileri yaş, beslenme özelliği, zararlı alışkanlıklar (sigara, alkol), kimyasal ve toksik maddeler bilinen en önemli faktörlerdir. Bu faktörlerden aşağıda ayrı ayrı bahsedilmiştir.
Siroz
Siroz ile HCC gelişimi arasındaki bağlantı çok iyi bilinmektedir. HCC gelişen hastaların % 60 ila 90’ında siroz mevcuttur. Sirotik hastaların otopsilerinde HCC görülme oranı % 28 dir. Siroz hastasında HCC gelişme riski yılda % 1- 6 dır. Her siroz hastası aynı derecede risk taşıma. Örneğin HBV’ye bağlı sirozda HCC riski daha yüksek olup normal populasyona göre 200 kat yüksek olduğu halde primer biliyer sirozda risk çok düşüktür.
HBV ve HCC
– Kronik HBV ile HCC arasında kuvvetli bir ilişki vardır. HCC’lerin yaklaşık % 75’inde HBV sorumludur. Daha önce ifade edildiği gibi kronik hepatit B hastalarında 200 kat yüksek HCC riski söz konusudur. Bu hastalarda siroz olmadan da HCC gelişebilir. HBV bir DNA virusu olduğundan karaciğer hücresi DNA’sına bağlanır ve gen mutasyonuna neden olarak siroz olmaksızın HCC’ye neden olabilir.
– Sirotik ve kronik hepatitli hastalarda olduğu gibi hepatit B taşıyıcılarında da HCC gelişme riski vardır. HBsAg taşıyıcılarında bu risk yıllık % 0.006 ila 6.6 arasındadır. Hastalığın ve virusun aktivitesi ile risk artışı orantılıdır. Bu nedenle sirozda ve yüksek HBV DNA düzeylerinde risk yüksektir.
– İleri yaş, erkek cinsiyet ve ailesel HCC öyküsü riski artıran diğer faktörlerdir.
– Hepatit B ile D’nin birlikte bulunması hepatitin şiddetini artırdığı bilinmekte ancak HCC gelişimi için ek bir etki yapıp yapmadığı tartışmalıdır.
– Hepatit B ile birlikte olan hepatit C enfeksiyonu, alkol tüketimi HCC riskini belirgin artırmaktadır.
– Alkol tüketen kronik hepatit B hastalarında alkol tüketmeyenlere göre 10 yıl daha erken HCC gelişir. Bu nedenle hastaların kesinlikle alkolden uzak durmaları gerekir.
– Kronik hepatit B hastasında HCC gelişmesi genellikle 20-30 yıl alır. Bu nedenle doğuştan hepatit B virusu alan bir kişide en erken 20 yaşında, erişkinlikte hepatit B virusu alan kişide ise 50-60’li yaşlarda HCC gelişebilir.
– Kronik hepatit B hastasında HCC gelişme riski yıllık % 0.5 ila 3 arasındadır.
HCV ve HCC
– Kronik hepatit C ile HCC arasında kuvvetli bir ilişki vardır. Ancak kronik hepatit B’den farklı olarak hepatit C virusu karaciğer hücre DNA’sına entegre olmadığı için siroz oluşmadan HCC gelişmez.
– Alkol tüketilmesi HCC riskini ciddi oranda artırır. Bu nedenle hastaların alkolü terk etmesi son derece önemlidir.
– HCV ile birlikte HBV enfeksiyonu birlikte ise HCC riski daha da artar. Bu nedenle kronik hepatit c hastalarının hepatit B’ye karşı aşılanması gerekir. Böylece hiç olmazsa hepatit B riski giderilmiş olur.
– HCC gelişmesi için hepatit C virusunun alınmasından sonra 30 yıl geçmesi gerekir.
– Siroz geliştikten sonra yıllık HCC gelişme riski tahminen % 1 ila 6 kadardır.
– Hepatit C tedavisi HCC gelişme riskini düşürür. Virus düzeyi düşürülmese bile interferon tedavisi HCC gelişme riskini azaltmaktadır. Bu nedenle erken tanı ve ağressif tedavi yapmak uygun olacaktır.
Demir ve HCC
– Karaciğerde biriken demir toksik etkilidir ve potansiyel gen mutasyonuna neden olarak HCC riskini artırır.
– Hemokromatoz karaciğerde demir birikimi ile giden genetik bir hastalıktır. Kendisi HCC’ye neden olmamakla birlikte siroza ilerleyen olgularda risk 200 kat artar. Siroz gelişmeden hastadan sürekli kan alınarak demir birikimi önlenirse HCC de önlenir. Aksi taktirde siroz geliştikten sonara alınan tedbirlerin HCC gelişimini önleme bakımından yararı yoktur.
Diğer kronik karaciğer hastalıkları ve HCC
– Otoimmun hepatit, primer biliyer siroz ve nonalkolik steatohepatit siroza neden olan diğer hastalıklardır. Ancak kronik viral hepatitlerle karşılaştırıldığında bunlarda HCC gelişme riski çok düşüktür.
Alkol, sigara ve HCC
– Alkol karaciğere toksik etkili olup tek başına siroza neden olabildiği gibi diğer karaciğer hastalıklarında da (hepatit B ve C gibi) siroza gidişi hızlandırır.
– Alkol kullanan sirotik hastalarında kullanmayanlara göre daha fazla oranda HCC görülür.
– Alkolik sirozluların hayatları boyunca HCC gelişme riski % 15 tir.
– Alkolü bırakan alkolik sirozlu hastalar bırakmayanlara göre 10 yıl daya uzun yaşarlar.
– Sigaranın da özellikle kronik hepatit B hastalarında daha belirgin olmak üzere HCC gelişimine katkısı olduğu düşünülmektedir.
Aflatoxin ve HCC
– Uygun olmayan koşullarda saklanan baklagil ve tahıl gibi gıdalarda üreyen Aspergillus flavus denilen mantarın ürettiği bu toksin karaciğerde mutasyona neden olarak HCC oluşumuna yol açabilir.
İlaçlar ve HCC
– Vücut geliştirmek veya medikal nedenlerle kullanılan anabolik seroidler, doğum kontrol ilaçları HCC gelişme riskini artırırlar.
Diyabet ve HCC
– Yüksek insülin düzeylerinin bazı reseptörleri aktive ederek HCC riskini artırdığı düşünülmektedir. Buna örnek olarak nonalkolik steatohepatit (NASH) gösterilebilir.
Cinsiyet, ırk ve HCC
– Erkeklerde HCC görülme oranı kadınlardan 2-3 kat fazladır. Bu viral hepatitlerin daha sık görülmesi veya daha fazla alkol kullanımı ile ilişkili olabilir.
– Bazı ırklarda HCC daha sık görülmektedir.
Yaş ve HCC
– Yaşlanmayla birlikte gen hasarı ve mutasyon oranı ile birlikte kanser riski artmaktadır.