Ağız kuruluğu, oral bölgenin ekolojikdengesinin bozulmasına, buna bağlı diş ve dişeti hastalılarının ortaya çıkmasına, aynı zamanda kişinin yediklerinden ve içtiklerinden tat alamamasına ve bu şekilde kişinin yaşam kalitesinin olumsuz yönde etkilenmesine neden olur.
Ağız kuruluğu, yetersiz tükürük salgısı nedeniyle ağız ortamının nemsiz ve rahatsız durumudur. Son 20 yılda yapılan birçok araştırma, ağız kuruluğunun “xerostomia”nın ve salgılanan tükürük miktarının azalmasının sebebini, tükürük bezinin “hipofonksiyonu” yani normalden daha az kapasite ile çalışması olarak tanımlamaktadır.
Ağız ve genel sağlığın devamlılığı için tükürük miktarının normal seviyede olması önemlidir. Ancak çeşitli sistemik hastalıklar ve kullanılan ilaçlar tükürük miktarını etkiler. Yaş farklılıklarının salgılanan tükürük miktarına güçlü bir etkisi yoktur.Yaşlanmayla birlikte salgılanan tükürük miktarının azalmasının sebebi, genellikle kullanılan ilaçlardır.
Diş çürükleri, dişeti hastalıkları, ağız içi mantar ve virüs enfeksiyonları ağız kuruluğunun sebep olduğu başlıca şikayetlerdir.
Tükürük bezi hipofonksiyonu ve ağız kuruluğunun erken teşhisi ve komplikasyonlarının engellenebilmesi için 3 aşamalı muayene gerekmektedir…
1- hastanın şikayeti ve hastalığın hikayesi
– Ağızdaki tükürük miktarı çok az, çok fazla veya farkında değilmisiniz?
– Yutkunmada zorluk yaşıyor musunuz?
– Yemek yerken ağız kuruluğu hissediyor musunuz?
– Kuru gıda tüketirken sıvı yudumlama ihtiyacı duyar mısınız?
– Tat almanızda bozukluk var mı?
– İlk soruya verilen ‘çok az’, diğer 3 soruya verilen evet yanıtı azalan tükürük miktarını gösterir.
– Dudakların diş veya protezlere yapışmasıyla çiğneme, yutkunma, konuşma ve yemede sorunlarınız var mı?
– Yoğun, ağdalı tükürük kıvamı hissediyor musunuz?
– Dudaklarınız kuru veya çatlak görünümlü ve kırmızı, çabuk kanayan dişetleriniz var mı?
– Tekrarlayan Ağız içi yaraları ve dil yüzeyinde kuruluk ve değişiklikler var mı?
– Dişlerin, diş eti ile birleşim yerlerinde veya kök yüzeylerinde diş çürükleri var mı?
– Kötü ağız kokusu var mı?
2- Hastanın tıbbi hikayesi
– Tükürük salgı miktarı ve ağız kuruluğu, doğal olarak, çeşitli hastalıklar ve buna bağlı ilaçların kullanım çeşitliliği ve sıklığı ile değişebilir.
– Tükürük salgı miktarını ve ağız kuruluğunu etkileyen durumlara bayanlar, erkeklerden daha duyarlıdır. Örneğin sjögren sendromu, rheumatoid artrit, scleroderma, hipotiroid, depresyon, yeme bozuklukları gibi rahatsızlıklar bayanlarda daha sık görülmektedir.
– Kötü beslenme alışkanlıkları, burun tıkanıklığı ve ağızdan soluma, ağız kuruluğu şikayetlerini artırır.
– Tütün, alkol ve keyif verici ilaçlar yalnız tükürük miktarını etkilemez, aynı zamanda tükürük kalitesini de etkiler.
3- diğer muayene yöntemleri
– Sialometrik testler, tükürük testlerinin yapılması
– Ağızdan alınan tükürük örnekleri ile tükürük akış miktarı ölçülebilir.
– Minör tükürük bezlerinin biopsisi yapılabilir
– Ağızdaki bakterileri tanımlamak için Mikroflora analizi ve Kan analizleri ağız kuruluğunun kaynağını araştırmada kullanılan diğer yöntemler arasındadır.
NEDENLERİ:
Kullanılan ilaçlar; depresyon ilaçları antidepresanlar, alerji ilaçları antihistaminikler, diüretikler, kalp ilaçları kardiyovasküler ilaçlar, ağrı kesiciler analjezikler, yatıştırıcı ilaçlar sedatifler ve tansiyon ilaçları antihipertansifler gibi reçete edilebilen 400’ün üzerinde ilaç ağız kuruluğuna sebep olabilir. Sistemik hastalıklar; şeker hastalığı (diabet), parkinson hastalığı, sjögren sendromu, hıv/aids gibi hastalıklar ağız kuruluğuna sebep olabilir. Kanser tedavileri; radyasyon tedavisi, kemoterapi ağız kuruluğuna sebep olabilir. Alkol ve sigara kullanımı, ağızdan soluma ağız kuruluğuna sebep olabilir.
Tedavi:
– Florlu veya ağız kuruluğu için üretilen özel diş macunu ile dişler fırçalanmalı
– Dişlerin arası diş ipi ve arayüz fırçaları ile temizlenmeli
– Diş yüzeylerine Günlük flor uygulamaları yapılmalı
– Florlu ağız gargaraları ve %0.12 klorhexidin glukonat gargara ile ağız düzenli olarak çalkalanmalı
– Diş dolgusu yaptırırken flor serbestleyen dolgu maddeleri ve amalgam yani civalı dolgular tercih edilmelidir. çürük gelişimi kontrol altına alındıktan sonra kuron vs. protez uygulamaları yapılabilir
Ağız kuruluğu ile ortaya çıkan diş ve dişeti şikayetleri için hastalar nelere dikkat etmeli?
– Geceleri hava nemlendiricilerinin kullanılması ile rahatlama sağlanabilir.
– Sakız, tatlandırıcılı sert şekerler gibi tükürük salgısını artırıcı gıdaların tüketilmesi kişiyi rahatlatır.
– Sık sık su yudumlamak…
– Su bazlı dudak nemlendiricileri kullanmak şikayetleri en aza indirmede uygulanacak basit önlemlerdir.
Bazı durumlarda hastalara yapay tükürük sprey ve jelleri (ağız nemlendiricileri) ile ağız ortamını nemlendirme önerilebilinir. Ancak bu tür uygulamalar limitli bir zaman aralığında etkilidirler. Bu yüzden konuşma ve gece yatma zamanından önce kullanımları idealdir.
Mutlaka Dikkat edin!
– Sodyum lauryl sulfat içeren diş macunları
– Alkol içeren ağız gargaraları
– Şekerli yapışkan gıdalar, şeker ve şekerli sakızlar
– Baharatlı, asitli gıdalar
– Alkol ve karbonatlı içkiler
– Kafeinli içecekler
– Tütün kullanımı
– Tarçın ve limon aromalı ciklet ve şekerler ağız kuruluğu semptomlarını artırır.