Egzersize bağlı bronkospazm, egzersize bağlı astım ve
egzersiz astımı tanımları hava yolu duyarlılığı artmış
olan kişilerde egzersiz sonrası ortaya çıkan hava yolu
daralmasını tanımlamaktadır. Tanımların farklı olması hastalığın sıklığının saptanmasında farklı sonuçlara
ulaşılmasına yol açar. Bazı çalışmalarda semptomları
ile astım hastalığı aranmışken, bazılarında semptomu
olmayan olgularda provakasyon testleri ile bronş aşırı
duyarlılığına bakılmıştır.
GINA (Global Inıtiative for Asthma) bronş aşırı duyarlılığını şöyle tanımlamaktadır: “Astımdaki karakteristik
fonksiyonel anormallik olan hava yolu aşırı duyarlılığı,
astım hastasının hava yollarının normal bir birey için
zararsız olan bir uyarana daralmayla yanıt vermesidir.
Hava yollarındaki bu daralma da değişken hava akımı
kısıtlamasına ve aralıklı semptomlara yol açar. Hava yolu
aşırı yanıtlılığı enflamasyon ve hava yollarındaki yapısal
değişikliklere bağlantılı olup, tedavi ile kısmen geri dö-
nüşümlüdür.”
Açıkca anlaşılacağı gibi bronş aşırı duyarlılığı astımlı olguda var olan bir durumdur. Ancak bazı olgularda üst
solunum yolu infeksiyonlarını izleyen haftalarda olguda
astım olmadan da görülebilir. Bu olgularda bir süre öksürük ve hırıltı olur. Tedavisi astımlı olgu gibidir. Üst
solunum yolu geçirmiş sporcuda durum izlenmelidir.
İnfeksiyon sonrası böyle bir durum ilk kez olursa hasta
tedavi edilmeli, takipte ilaç kesilmeli, yakın izlemle bu
atak hastanın ilk astım atağı mı yoksa geçici bir bronş
aşırı duyarlılığı mı ayırımına gidilmelidir. Her ÜSYE
sonrası bronş aşırı duyarlılığı varsa olgu hafif intermitant
astım olarak ele alınabilir. Astım fizyopatogenezinde sık
infeksiyonların olabileceği tezi unutulmamalıdır.
Üzerinde uzlaşılmış olan tanım “ Soğuk ve kuru havada
4-8 dakikalık sürekli egzersizde 30 dakika içinde gelişen
öksürük ve/veya wheezing ve/veya nefes darlığı ve/veya
göğüste sıkışıklık hissi ile tanımlanan tabloya egzersiz
astımı denilir” tanımıdır. Bu tanım klinikte kullanılır.
Aşağıda bu tanım dışında özellikle olimpik sporlarda
gereken tanı kriterleri de anlatılacaktır.
Klinik tanımda soğuk ve kuru hava ön plandadır. Bu ortam en sık rastlanılanıdır. Bir çok sporcuda sıcak ve nemli
hava, egzersiz astımını azaltır. Unutulmamalıdır ki sıcak
ve nemli havada sorun yaratabilir. Bu epidemiyolojik
verilerde açıkça görülmektedir. Kayak kroscularda, buz
hokeyi oyuncularında ve diğer kış sporlarında %68’e varan sıklıkta egzersize bağlı bronş spazmı bildirmişlerdir.
Aynı oran yaz olimpiyatı sporcularında %11- 20 arasında değişmektedir. Yazın daha azdır ancak yok değildir.
Bu oranlar toplumda astıma %2-5 arasında rastlanıldığı
düşünülürse yüksektir.
Egzersizde ortaya çıkan su kaybı, ısı değişkliği ve burun
solunumunun azalması halleri egzersizdeki bronkospazmın sorumlusu olarak gösterilmektedir.