Karotis atar damarı hastalıkları
Karotis atar damarları beyne kan taşıyan ana damarlardır. Bu damarlarda da zamanla ateroskleroza/kireçlenmeye bağlı plaklar ve darlıklar oluşabilir. Plak oluşumuna bağlı olarak strok(inme veya felç) gelişebilir. İnme ölümlere, kol ve bacaklarda felçlere veya güç kayıplarına, konuşö,ma bozukluklarına ve yutma güçlüklerine neden olabilir. İnme ölüm sebebleri arasında 3. sıradadır ve her yıl ülkelerin sağlık harcamalarında önemli bir yer tutar. Bunun için inme geçirmeden önlem alınmalıdır. Çünkü inme geçirdikten sonra yapabileceğpimiz tedaviler sınırlıdır. Bununla beraber inme öncesi alınacak birçok önlem bulunmaktadır.
Strok (İnme)
İnme, beynin damarlarında oluşan patolojiye bağlı olarak zarar görmesidir. İnme oluşum mekanizmasına göre ikiye ayrılabilir;
Kanamaya bağlı gelişenler
Hipertansiyona bağlı olarak veya beynin içindeki küçük damarlarda oluşan baloncukların kanamasına bağlı olarak gelişir. İnmelerin % 20’sini oluşturur.
Beynin kanlanmasının bozulmasına bağlı olarak gelişenler
Strok için uyarıcı belirtiler
– Elde, kolda ve bacaklarda ani gelişen güçsüzlük
– Konuşmanın anlamsızlaşması veya peltekleşmesi
– Geçici veya kalıcı görme kayıpları
– Şiddetli bağağrısı
Kimler risk altındadır?
Aşağıdaki risk faktörlerini taşıyan hastalar risk altındadır;
– Ateroskleroz, hipertansiyon
– Şeker hastaları
– Yüksek kolestrol seviyeleri
– Sigara kullananlar
– Daha önce inme geçirenler
– Ailesinde inme öyküsü bulunanlar
– Ritm problemi olanlar(Atrial fibrilasyon)
– Koroner ve periferik bypass ameliyatı olanlar
Nasıl korunabiliriz?
– Sigarayı bırakmalıyız.
– Kan basıncını kontrol altına almalıyız.
– Düzenli egzersiz yapmalıyız.
– Kan kolesterolümüzü kontrol altına almalıyız.
Nasıl teşhis edilir?
Yakınmalar ve hasta öyküsü muayene sırasında boyun damarlarında üfürüm duyulması dupleks sonografi tetkikleri digital bilgisayarlı anjiyo, manyetik resonans görüntüleme teknikleri veya direkt damarın görüntülenmesi ile tanı konulur.
Nasıl tedavi edilir?
Karotis damarlarında saptanan hastalığpın şekliner ve derecesine göre kan akışkanlığını sağlayan ilaçlarla tedavi ve/veya cerrahi tedavi kararı alınır. Cerrahi tedavide genellikle darlık oluşturan damarın açılıp oluşmuş plakların çıkarılması gerekirse yama konulması yöntemi uygulanır.
Aort hastalıkları
Anevrizma
Anevrizma en sık torasik ve abdominal aortada görülür. Aort damarı kalpten diğer organlara, kollara ve bacaklara kan taşır. Abdominal aort anevrizmalasrı aort duvarının giderek zayıflaması sonucu aortun karın içindeki kısmının genişleyerek balonlaşması sonucu oluşur. Anevrizma giderek büyür ve eğer tanı konulup tedavi edilmezse, damar yırtılması ve kanama nedeniyle ölüme kadar giden sonuçlar doğurabilir. Eğer erken dönemde tanı konulursa tedavisi kolayca yapılabilir. Cerrahi olarak suni damarlarla onarılabileceği gibi yeni bir yöntem olaraqk kasıktan damar içine yerleştirilebilen özel suni damarlarla da tedavi edilebilir.
Risk Faktörleri
– 60 yaş ve üzeri olmak
– Ailesinde anevrizma öyküsünün olması
– Sigara
– Hipertansiyon
Akut atar damar tıkanıkları
Nedenleri;
-Kronik arter hastalıkları
– Pıhtılaşmanın arttığı durumlar(protein C, protein S eksikliği)
– Kateter uygulamaları, injeksiyonları
– Kalbe ait nedenler (miyokard infarktüsü, kapak hastalıkları, ritm bozuklukları, kalp kaynakları tümörler)
Ani atar damar tıkanıkları ne gibi yakınmalar oluşturur?
– Etkilenen damarın beslediği bölgeye göre;
Ağrı,
Solukluk,
Soğukluk,
Hissizlik, his azalması,
Felç
Eğer erken tanı konulup tedavi edilmezse ekstremite (kol veya bacak) kayıplarına neden olabilirler. Tanısı için doppler ultrasonografi, MR angiografi ve angiografi tetkikleri yapılabilir.
Buerger hastalığı
Buerger hastalığı sigara ile ilişkili olan ve genellikle bacaklarda ve kollarda atar damar, toplar damarları ve sinirlerini tutangenmetik yatkınlık gösteren inflamatuar bir hastalıktır.
Hastaların yakınmaları nelerdir?
– His azalması, soğukluk, siyanoz(morarma)
– Gangren, ülser
– Klodikasyo(kesikli topallama)
– İstirahat ağrısı
– Tromboflebit
Hastalarda sıklıkla görülen etken ve bulgular nelerdir?
– Sigara öyküsü hemen hepsinde vardır.
– 50 yaş altında görülür.
– Popliteal arterin(dizardı atar damar) altında tıkayıcı hastalığı
– Üst ekstremite tutulumu
– Sigara dışında ateroskleroza ait risk faktörlerinin olmaması
Tanı diğer damar hastalıklarında olduğu gibi doppler ultrasonografi ve angiografi ile konur. Biyopsi ile de tanının desteklenmesi yoluna gidilebilir.
Varis nedir?
Vücudumuzda iki farklı damar sistemi mevcuttur. Bunlar kalpten kanı vücuda götüren atar damarlar ve vücutta kullanılan oksijeni ve besleme niteliği azalmış kanı kalbe geri getiren toplar damarlardır. Atar damarlar oksijen ve besin içeren kanı dokulara ileterek onların beslenmesini ve oksijenlenmesini sağlarlar. Toplar damarlar ise bu kanı kalbe geri getirirler. Atar damarlar kalbin kasılması ile oluşan basınçla kanı dağıtırken toplar damarlar kan akışının kalbe doğru tek yönlü olmasını sağlayan kapakçıkları, yardımıyla ve çevresinde bulunan kasların uyguladığı basınçla kanı kalbe geri taşırlar. Günlük hayatımızda dururken, otururken ve yürürken bacak damarlarımızdaki kan yer çekimine karşı ve yukarı doğru akmak zorundadır. Damar yapısı bozulduğunda yani kapakçıkların fonksiyonu ve kas pompasında bir yetersizlik olduğunda kan bacak damarlarında göllenir buna bağlı olarak varisler oluşur. Eğer önlem alınmazsa bacak ülserleri ve tedavisi güç yara enfeksiyonları gelişir.
Varis ve/veya toplar damarlarında (venöz) yetmezlik olan hastaların yakınmaları nelerdir?
– Ayak altında karıncalanmalar
– Uzun süreli ayakta kalmaya bağlı oluşan ağrılarü
– Gece krampları
– Genişlemiş toplar damarların (varis) gözle görülmesi
– Kaşıntı
– Yanma
– İleri dönemlerde özellikle ayak bileği iç kısımlarında oluşan ve zor iyileşen yaralar.
Varis oluşumunun nedenleri nelerdir?
– Genetik:Anne veya babadan birinde varis olması %40-50, ikisinde de olması %90’lara varan risk artışı getirir.
– Damar duvarlarının yapısının bozulması(damar duvarlarında sklerozis)
– Cinsiyet
– Hamilelik(hormonlardaki değişiklik ve rahimin büyümesine bağlı bacak damarlarının karın içindeki kısmına oluştırduğu baskı ve hareketsizlik)
– Yaşlılık(kaslarda gelişen zayıflık hareketsizlik ve damar yapısında bozulma)
– Oturarak çalışma(kass pompasındaki yetersizlik)
Varis veya venöz yetmezlikten korunmak için alınacak önlemler nelerdir?
– Ayak kaslarını çalıştıracak sporlar yapmak
– Düzenli yürüyüşler(bacaklardaki kan pompasını çalıştırmak)
– Ayaklarımızı kalbimizden daha üst seviyede dinlendirmek
– Aşırı sıcaktan sakınmak
– Fazla kilo almamak ve fazla kilolardan kurtulmak
– Varis çorapları kullanmak