Sarı humma ülkemizde yaygın olarak bilinmemekle birlikte dünyada bir çok ülkede görülen, sivrisineklerle bulaşan ve kanamalarla seyreden, öldürücü bir viral hastalıktır.
Neden: Flavivirüs cinsine ati bir arbovirüs olan, Sarı Humma virüsü.
Bulaşma Yolu: Sarı humma; kentsel ve bazı kırsal alanlardaki enfekte edici Aedes Aegypti sineklerinin, ya da Güney Amerika daki ormanlardaki diğer sineklerin ısırıklarıyla bulaşır. Sinekler gündüzleri ısırmaktadır. Bulaşma olayı 2500 metreye kadar olan yerleşim birimlerinde gözlenebilir. Sarı humma insanları ve maymunları enfekte etmektedir.
Vahşi yaşamın hüküm sürdüğü yerler ve ormanlık bölgelerde, maymunlar enfeksiyonun başlıca deposudur ve enfeksiyonun maymundan maymuna bulaşması sinekler aracılığıyla olur. Enfekte edici sinekler, ormanlık alana giren insanları ısırabilir ve genellikle yerel vakalara ve küçük salgınlara neden olur.
Kentsel bölgelerdeki bulaşmada maymunların rolü yoktur, enfeksiyon sinekler vasıtasıyla insanlar arasında yayılır. Yoğun kitlelerin yaşadığı yerlerde enfeksiyonun vuku bulması, büyük sarı humma salgınlarına sebebiyet verebilir.
Afrika’daki nemli savana bölgelerinde ara bir bulaşma modeli yaygındır. Sinekler hem insanları hem de maymunları enfekte eder ve böylece lokal salgınlara neden olurlar.
Hastalığın Belirtileri Nelerdir? Bazı enfeksiyonlar belirti vermese de, birçok enfeksiyon iki safha halinde hastalığa neden olur. Başlangıçta; ateş, kas ağrısı, baş ağrısı, titreme, iştahsızlık, mide bulantısı ve/veya kusma ve sıklıkla kalp atışında yavaşlama görülür. Hastaların yaklaşık %15 i birkaç gün içinde ikinci safhaya girerler: Yeniden ateş çıkması, sarılık gelişmesi, karın ağrısı, kusma ve kanama belirtileri. Bu hastaların yarısı ilk belirtilerin başlamasından 10-14 gün sonra ölürler.
Nerelerde Görülür?
Sarı humma virüsü, Afrika nın bazı tropikal bölgelerinde ve Amerika nın orta ve güney bölümlerinde lokal olarak yaygınlık gösterir. 1980 lerin başından beri salgınların sayısı artmaktadır. Vektörün ve uygun primat konakların mevcut durumda olmasından dolayı diğer ülkeler de sarı humma riskini taşımaktadırlar (henüz hiçbir sarı humma vakasının tespit edilmediği Asya da dahil).
Yolcular için Riski: Sarı hummanın yaygınlık gösterdiği yerlere seyahat eden kişiler risk altındadırlar. Ormanlık bölgelere ve vahşi ortamlara giren kişiler için risk çok daha fazladır. Enfeksiyona maruz kalma riski, sinek ısırmalarına karşı tedbir alınarak (Koruyucu elbiseler, cibinlik, sivrisinek kovucu preparatlar) azaltılabilir Sarı hummayı taşıyan sineklerin daha çok gündüzleri ısırdığı unutulmamalıdır.
Hastalıktan Korunma: Aşı olma. Bazı ülkelerde, o ülkeye gelen kimseler için sarı humma aşısı olma şarttır.
Aşı
Hastalık, bağışık olmayan yetişkinlerde ölümle neticelenebilir ancak sarı humma aşısı yüksek oranda etkilidir (yaklaşık %100). Sarı hummanın bulaşma riskinin olduğu bölgeler veya ülkelere giden her yolcunun aşı olması tavsiye edilmektedir. Ülke içindeki seyahatler için; kentlerden, sarı humma vakalarının sık görüldüğü alanlara (Amerika’nın güneyi ve Afrika) yapılan yolculuklar için aşı olunması önerilmektedir (haritaya bakınız). Bu durum, bu ülkelerde hastalığın resmi olarak rapor edilmediği hallerde de geçerlidir.